Tumaniszwili Paweł
Nota biograficzna:
Gruziński arystokrata z rodu o wielowiekowej historii, jednego z najbogatszych rodów Gruzji w czasach przedrewolucyjnych. Właściciel fortuny, pól naftowych.
Paweł Tumanoff-Tumaniszwili urodził się w ok. 1870 roku w Tbilisi jako syn Józefa i Julii Zoubaloff. Rodzina była w posiadaniu pól naftowych (które stały się zalążkiem późniejszej firmy SHELL). Paweł przez wiele lat administrował majątkiem swojej matki w Gruzji, Persji, Finlandii. Jego interesy sięgały Francji, Niemiec i Włoch. Brał udział w planowaniu sławnej szosy transkaukaskiej. Przewodził partii NarodowoDemokratycznej Gruzji. Przed wybuchem rewolucji był wieloletnim marszałkiem szlachty gruzińskiej. Popierał i utrzymywał kościoły katolickie w Gruzji, za co w 1931 roku otrzymał wysokie odznaczenie Kawalera Krzyża św. Sylwestra. Bardzo często był przyjmowany w Watykanie, przyjaźnił się z późniejszym papieżem Piusem XII.
W 1915 roku Paweł Tumaniszwili poznał w Petersburgu Polkę – Jadwigę Stroynowską-Szemioth (z domu Szyszko). W tym czasie był marszałkiem szlachty gruzińskiej na dworze cara Mikołaja II. Z racji swego stanowiska zamieszkał wspólnie z żoną w Moskwie (w posiadłości swojej matki Julii Zoubaloff). Tam na świat przyszedł 21 czerwca 1916 roku ich syn Jerzy. Wkrótce wraz żoną i dziećmi – przyrodnim rodzeństwem Jerzego, tzn. Haliną Szemioth i Kazimierzem Stroynowskim wrócił do Tbilisi, rodzinnej rezydencji na ulicy Ganawskiej.
W 1918 roku Gruzja odzyskała niepodległość. Niespełna trzy lata później wojska Armii Czerwonej wkroczyły do Tyflisu; w rezydencji Tumaniszwilich zakwaterowano naczelnego dowódcę armii, co uratowało życie rodzinie, która musiała jednak uciekać przed bolszewikami. W 1921 roku dzięki przyjaźni z ambasadorem Niemiec uzyskała wizę i pozwolenie wyjazdu za granicę. Najpierw do Włoch, a później w listopadzie 1922 roku Tumaniszwili znaleźli się w okolicach Warszawy (w Świdrze koło Otwocka), gdzie mieszkała liczna rodzina Jadwigi.
W Warszawie Gruzini na emigracji założyli Komitet Gruziński w Polsce. Jednym z założycieli i wiceprezesem tego komitetu został książę Paweł Tumaniszwili. Równocześnie był w tym okresie przedstawicielem rządu gruzińskiego na emigracji. Funkcję przewodniczącego Komitetu pełnił do 1930 roku kiedy w 1928 roku partia, do której należał, przegrała wybory. Pieniądze z majątku kończyły się. Książę czynił próby odzyskania pieniędzy od swoich wierzycieli, jednak bezskutecznie. W poszukiwaniu pracy wyjechał do Paryża, a żona Jadwiga z synem Jerzym przenieśli się do Wilna, gdzie mieszkali do 1933 roku.
W międzyczasie, w 1933 roku jego pasierb Kazimierz Stroynowski ukończył prawo na Uniwersytecie w Wilnie i otrzymał posadę komornika w Augustowie. Książę Paweł przeniósł się wówczas z rodziną do Augustowa, gdzie prowadził kancelarię i księgowość Kazimierza Stroynowskiego. Gdy w 1934 roku Kazimierz awansował na znacznie wyższe stanowisko w Suwałkach, cała rodzina przeniosła się do Suwałk. Na początku następnego roku, 4 stycznia 1935, książę Paweł Tumaniszwili zmarł w wieku 63 lat i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Suwałkach.
Jego syn Jerzy (1916-2010) ukończył Gimnazjum Męskie w Suwałkach. W czasie II wojny światowej był oficerem polskiej Marynarki Wojennej. W 2014 roku, podczas obchodów 75. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte otrzymał pośmiertnie awans na kontradmirała polskiej marynarki wojennej.
Biogram, na podstawie informacji od Jerzego Tumaniszwili, syna Pawła, opracowała i nadesłała Irena Zarachowicz, która opiekuje się grobem księcia, kontynuując tę opiekę po swojej mamie, ś.p. Krystynie Kapuścińskiej i w dowód pamięci znajomości z panem Jerzym.
Źródła: - Akademia gruzińska, „Kurjer Warszawski” 1923, nr 147.
- Archiwum Państwowe w Suwałkach, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Suwałkach, 1935, akt nr 5.
- Gilewski G., Koncepcje współpracy wojskowej między Polską a krajami Zakaukazia w latach 1918-1939, [w:] Regiony – Kultura – Demokracja : Wybrane teksty z V Konferencji Młodych Naukowców 9-10.06.2011, Wrocław 2013.
- Gilewski G., Sprawa przyjęcia do Wojska Polskiego uczestników Powstania w Gruzji w 1924 r. i pobytu pułkownika Kakucy Czolokaszwilego w Polsce w świetle dokumentów Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, „Nowy Prometeusz” 2018, nr 12, https://nowy-prometeusz.pl/wp-content/uploads/2018/12/NP12-Gilewski.pdf [dostęp: 2024-03-11].
- Kurzawa E., Gruziński książę, „Inspiracje” 2020, nr 2 (58).
- Mikłaszewicz G., Suwalskie serce admirała, „Tygodnik Suwalski” 2009, nr 36.
- Piłasiewicz Z., Gruziński książę, www.podlaskisenior.pl [dostęp: 2024-03-12].
- Tumaniszwili J., Gruziński arystokrata oficerem polskiej marynarki w 1939 r., https://www.rp.pl/plus-minus/art15017671-gruzinski-arystokrata-oficerem-polskiej-marynarki-w-1939-r [dostęp: 2024-03-11].
- Zarachowicz I., relacja świadka historii, Suwalska Biblioteka Pamięci, Biblioteka Publiczna im. M. Konopnickiej w Suwałkach
Ikonografia: - Zdjęcia archiwalne Pawła Tumaniszwili (z żoną oraz z synem Jerzym) publikujemy dzięki uprzejmości Pani Elżbiety Jałowskiej.
