Lutostański Tadeusz
Nota biograficzna:
Najmłodszy, aktywny członek ruchu oporu Suwalszczyzny
Tadeusz Lutostański urodził się 23 lipca 1925 r. w Suwałkach. Jego ojciec Czesław Bonawentura, był adwokatem i redaktorem gazety „ABC Ziemi Suwalskiej”. Matka – Aleksandra Bronisława z Niedzielskich, ukończyła gimnazjum prywatne oraz kurs medyczny, uzyskując dyplom felczerki. Tadeusz, jako mały chłopiec, przebywał przy rodzicach, którzy mieszkali w Suwałkach przy ulicy Kościuszki 126. Mając sześć lat, zaczął uczęszczać do Szkoły Ćwiczeń, a po jej likwidacji wraz z Seminarium Nauczycielskim, mieszczącym się przy ulicy Augustowskiej, przeniósł się do Szkoły Podstawowej Nr 1 w Suwałkach. Kolekcjonował znaczki pocztowe, pocztówki o treści historycznej i bardzo dużo czytał.
W latach 1937-1939 Tadeusz uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. Karola Brzostowskiego w Suwałkach. Wstąpił do 1 Męskiej Drużyny Harcerskiej im. Bartosza Głowackiego. Była to drużyna żeglarska. Parę miesięcy później złożył przyrzeczenie i otrzymał krzyż harcerski nr CLXV 302.
Dwa obozy odbyte nad Wigrami w latach 1938-1939 pomogły mu rozwinąć się fizycznie i rozbudziły w nim zamiłowanie do przygód, jakie daje wspólna praca w harcerstwie.
Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej Tadeusz, jako przewodniczący Klasowego Komitetu Frontu Obrony Narodowej i propagator jego idei, zaczął swą walkę już wiosną 1939 r. Potem w sierpniu kopał okopy oraz schrony przeciwlotnicze w parku miejskim.
Na kilka dni przed rozwiązaniem szkoły zaczęły się pierwsze, rozmowy na temat organizacji konspiracyjnej z Edwardem Szwengrem – drużynowym 4 MDH im. R. Traugutta. Po wybuchu drugiej wojny światowej, Tadeusz, z natury żywy, energiczny, pełen wigoru młodzieniec, od pierwszej chwili wszedł w wir pracy organizacyjnej. Z codziennych wypadów po opuszczonych i słabo strzeżonych koszarach, przynosił do domu paczki książek z wojskowych bibliotek. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności został zatrudniony w hurtowni spożywczej Hansa Lischewskiego na stanowisku gońca. Stanowisko to w niemieckiej firmie stwarzało niemal idealne warunki do wykonywania zadań łącznika organizacji podziemnej.
W październiku 1940 r. doszło do podziału organizacyjnego grup podziemnych i precyzyjnego określenia się. Tadeusz wszedł w skład grupy Wydornika pod nazwą „Odrodzenie Narodowe”. W dniu 1 stycznia 1941 r. Tadeusz wraz z innymi młodymi ludźmi, w mieszkaniu Stanisława Wydornika (przy ul. Gałaja) złożył przysięgę. Został dokonany podział na grupy. Tadeusz Lutostański został dowódcą grupy zwiadowców, której członkami byli najmłodsi uczestnicy.
Mając 15 lat był najmłodszym członkiem w całym „Odrodzeniu Narodowym”. Przybrał pseudonim „Rawidz”, stał się jednym z najaktywniejszych członków organizacji. Był organizatorem i dowódcą grupy zwiadu. Jego ogromne zaangażowanie doprowadziło do tego, że stał się nieformalnym adiutantem dowódcy „Odrodzenia Narodowego”, a także jego doradcą w sprawach organizacyjnych. Był także niezłym zaopatrzeniowcem. Zdobywał różnorodne materiały niezbędne w pracy organizacyjnej, druki urzędowe przydatne konspiracji, a także niewielkie środki finansowe. Ponadto był aktywnym agitatorem, werbującym znaczącą ilość członków. W wykonanie zadania wkładał maksimum zapału, wysiłku i energii. Jego gorliwość i poświęcenie spowodowały, że był znany licznym członkom organizacji własnej i innych ugrupowań konspiracyjnych, działających na terenie Suwalszczyzny.
W wyniku zdrady Tadeusz Lutostański został aresztowany dnia 12 maja 1941 r. w swoim domu przy ul. Ringstrasse 20 (Plac M. Konopnickiej). Pierwsze dni spędził w piwnicach Gestapo. Po wstępnym badaniu, na którym odmawiał zeznań, zbity, zmaltretowany został przewieziony do więzienia i umieszczony w celi nr 31. Po czternastu miesiącach pobytu w więzieniu suwalskim, w sierpniu 1942 r. więźniów przewieziono do Królewca. W więzieniu Neubau Tadeusz wraz z innymi więźniami przesiedział kolejne 9 miesięcy w celi nr 164.
Przypadek sprawił, że do celi 164 trafiły książki niemieckie przeznaczone do nauki tego języka. Tadeusz, posługując się nimi, opanował niemiecki na tyle, że bez pomocy tłumacza mógł pisać listy do matki.
Wyrok w śledztwie przeciwko „Odrodzeniu Narodowemu” ogłoszono 2 marca 1943 r. Sądzonych było 47 osób, z czego 6 osób skazano na śmierć, w tym Tadeusza Lutostańskiego. Uzasadnienie prokuratora brzmiało: za wyjątkowo aktywny udział w organizacji. Tadeusz wyrok przyjął ze spokojem, uśmiechał się do współwięźniów dając im wsparcie moralne nawet w ostatnich dniach swego życia.
W dniu 11 marca, swym niezbyt opanowanym w więzieniu językiem niemieckim pisał do matki list: „Istnieje jeszcze wielka możliwość otrzymania ułaskawienia, więc miej nadzieję Mamo, ja mam ją także”. Prośba o ułaskawienie została odrzucona. Odpowiedzią na odrzucenie ułaskawienia był znany wszystkim ostatni list Tadeusza: „Droga Mateczko! – Gdy Ty otrzymasz list ja będą tam, gdzie jest Ojciec...” (Ojciec Lutostańskiego został zamordowany 1941 r.).
Wyrok śmierci na Tadeuszu Lutostańskim został wykonany w dniu 19 maja 1943 r. przez kata Henschke z Poznania w tutejszym miejscu kaźni. Tadeusz miał wówczas zaledwie 17 lat.
Na podstawie biogramu Tadeusza Lutostańskiego autorstwa hm. Stefana Tutaka opracowała Amelia Bobrowska.
Źródła: - 90 lat Związku Harcerstwa Polskiego w Suwałkach i na Suwalszczyźnie, red. B. Kamińska i in, aut. tekst. T. Bujanowski, S. Tutak, L. Żyniewicz, Suwałki 2009.
- Kapuścińska K., Zarys monograficzny 80-lecia Związku Harcerstwa Polskiego w Suwałkach 1918-1998, Suwałki 1999.
- Rody suwalskie. t. 1, aut. tekst. T. Bujanowski, S. Cieślukowski, Suwałki 2009.
- Skłodowski K., Lutostański Tadeusz 1925-1943 [biogram], Suwalski Słownik Biograficzny, t. I, Suwałki 2021.
- Tutak S.J., Suwalskie Drużyny Harcerskie ZHP w latach 1918 – 1967 : Album dziesięciolecia pracy Komisji Historycznej Komendy Hufca ZHP Suwałki, Suwałki 2006 [mps]
Ikonografia: - Tadeusz Lutostański w mundurku gimnazjalisty.
- Fotokopia ostatniego listu Tadeusza Lutostańskiego z więzienia Neubau, reprodukcje z: Tutak S.J., Suwalskie Drużyny Harcerskie ZHP w latach 1918 – 1967 : Album dziesięciolecia pracy Komisji Historycznej Komendy Hufca ZHP Suwałki, Suwałki 2006.
Galeria zdjęć:
