Tematy

Accord (Akord) Cyriak Patrycy Seweryn

Inżynier budowy dróg i mostów, działacz niepodległościowy, naczelnik cywilny województwa augustowskiego w powstaniu styczniowym, zesłaniec. Urodził się w Sejnach, w 1826 r. (lub 1827) w rodzinie lekarza Józefa Samuela Accorda i Małgorzaty z Wiewiórkowskich. Ojciec wykonywał zawód aptekarza. Jak pisze Jerzy Wiśniewski zdarzało się, że lekarze porzucali swój zawód na rzecz intratniejszego wówczas zajęcia aptekarskiego. Kwestie zarówno daty urodzenia Cyriaka, jak i pisowni nazwiska nie są jednoznaczne. Wiadomo, że jego siostra - Zygmunta z Accordów Filipkowska, podaje rok 1827, jako datę urodzenia brata. Datę tę odnotowuje także Adam Lewak w Polskim Słowniku Biograficznym. Natomiast Henryk Matejczyk w swoim artykule wymienia rok 1817 jako datę urodzenia, stosuje też inną formę nazwiska, mianowicie Akord. Odnaleziona jednakże w sejneńskiej parafii metryka jednoznacznie wskazuje datę urodzenia na 29 marca 1826 r. Accord kształcił się początkowo w Sejnach i Suwałkach następnie w gimnazjum w Warszawie. Z powodu czytania nielegalnych książek został wydalony ze szkół. Udał się do Królewca, gdzie (ok. 1845 r.) wstąpił na uniwersytet (słynna Albertynka) .
W tym też czasie nawiązał kontakty z Towarzystwem Demokratycznym Polskim. Zajął się przygotowywaniem wystąpień niepodległościowych 1846 r. w Augustowskiem. Po powrocie do domu rodziców w Majkunach, 14 lutego 1846 r. został aresztowany i osadzony w cytadeli warszawskiej, potem przeniesiony do Modlina, po czym skazany na 10 lat rot aresztanckich i zesłany do Ust'-Kamienogorska. W 1852 r. został skierowany do gminy nielubińskiej (okręg tomski). W 1855 r., po objęciu tronu przez Aleksandra II, skorzystał z ogłoszonej amnestii. Przez Turcję wrócił do kraju.
Początkowo zamieszkał w Boczkienikielach, u siostry Zygmunty, następnie wydzierżawił majątek skarbowy (donacyjny) Berżniki. Osiadł tu wraz z poślubioną Franciszką z Orwidów (krewna Jakuba Gieysztora). Dzięki swojej wcześniejszej rewolucyjnej działalności stał się jednym z bardziej wpływowych ziemian sejneńskiego powiatu. W 1861 r. dołączył do rady powiatu. Należał do organizacji "białych", sprawował funkcje kontrolera i komisarza.
Czynnie zajmował się organizowaniem powstania styczniowego (1863 r.). Uważał jednak, iż walki powstańcze powinny mieć umiarkowany charakter. Reprezentował postawę zachowawczą i dość ostrożnie podchodził do radykalnych działań. Stąd też zapewne wzięło się określenie jego osoby mianem "starego kunktatora". Józef Karpowicz tak wspominał spotkanie z Accordem: Człek to był w wieku już starszym, ongiś, po roku 1848 wysłany na Sybir, skąd powróciwszy osiadł na dzierżawie, olbrzymiej tuszy, powolny, nie energiczny, został z ramienia Rządu narodowego wojewodą augustowskim. Przez kilka miesięcy pełnił funkcję cywilnego naczelnika województwa augustowskiego. W tym czasie jego ochroną osobistą zajmowali się Tatarzy litewscy: Romuald Smolski i Aleksander Buczacki. Smolski tak wspominał ten okres: Wojewoda Akord nas dwóch Tatarów [...] zabrał do ochrony swojej i asystencji. Służyliśmy wiernie, pod koniec powstania przewieźliśmy Akorda do Prus na emigrację. Jakub Gieysztor podaje, iż ze względu na poszukiwania przez żandarmerię i policję gdy na głowę jego [Accorda] wysoką naznaczono cenę, uszedł za granicę rozstawionymi końmi wyścigowemi Michała hr. Wołłowicza (żoną i dziećmi na razie opiekowali się p.p. Filipkowscy).
Wyjechał do Niemiec, gdzie w Dreźnie i Lipsku działał jako agent Rządu Narodowego zajmując się nadzorem dostaw broni dla powstania. Współpracował ze Stanisławem Olszańskim - komisarzem Komunikacji Rządu Narodowego. Został oddelegowany do Szwecji aby tu zająć się sprawą dostarczania broni i amunicji powstańcom. Po upadku powstania jeszcze kilka lat przebywał w Turcji. Działał też na Bałkanach, w Raguzie i Sarajewie, gdzie będąc przedstawicielem Politycznego Biura Korespondencyjnego w Konstantynopolu, prowadził wywiad na rzecz Turcji. W 1870 r. ze względu na wzrost wpływów rosyjskich w Turcji wspomniane Biuro zostało rozwiązane a sam Accord musiał opuścić Turcję. Powrócił do kraju w 1871 r. Ostatecznie osiadł z rodziną w Galicji (kwestia osobistego bezpieczeństwa), gdzie we Lwowie uzyskał dyplom inżyniera dróg i mostów. Pracował w Wydziale Krajowym. Pod koniec życia zamieszkał w Rzeszowie.
Zmarł nagle 25 sierpnia 1881 r. podczas pobytu w Wiedniu. Cyriak Accord, jak podaje w pamiętnikach Jakub Gieysztor, do Wiednia przybył w celu umieszczenia syna na wyższych studjach technicznych.
Źródła dotyczące życia i działalności Accorda są dosyć fragmentaryczne, stąd też wiele rozbieżności i niedomówień dotyczących jego osoby.
Źródło: Wikipedia
Na podstawie:
Akt uroczysty zakończenia rocznego biegu nauk w Gimnazyum Sejneńskiem odbędzie się dnia 17/29 lipca 1837. roku na który władze rządowe, tudzież rodziców i opiekunów uczącej się młodzieży Dyrektor tegoż Gimnazyum imieniem całego zgromadzenia nauczycielskiego zaprasza, Suwałki 1837.
Album Muzeum Narodowego w Rappelswyll na stoletnią rocznicę 1772 r. wydany, Poznań 1872.
Batura I., Batura W., Po ziemi sejneńskiej: przewodnik turystyczny, Suwałki 2001. ​
Błoński R., Pamiętnik z augustowskiego...,, [w:] Polska w walce: zbiór wspomnień i pamiętników z dziejów naszego wyjarzmienia, Kraków 1875.
Dziadulewicz S., Herbarz rodzin tatarskich w Polsce, Wilno 1929.
Eichkom A., Accord i jego rodzina, „Kontrasty” 1970, nr 7.
Filipowicz Z., Szkoły sejneńskie z I połowy XIX w. w świetle własnych wydawnictw, [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej: praca zbiorowa. T. 2, red. J. Jaskanis, Warszawa 1975.
Gieysztor J., Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857–1865 poprzedzone wspomnieniami osobistemi prof. Tadeusza Korzona oraz opatrzone przedmową i przypisami, Wilno 1913.
Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym. T. 1 (styczeń-maj 1863 r.), Lwów 1923.
Lewak A., Akord, „Polski Słownik Biograficzny” 1977, T. 1.
Matejczyk H., W Turcji – o Polsce, „Kontrasty” 1969, nr 12.
Matusiewicz A., Powstaniec, [w:] Biografie suwalskie. Cz. 2, red. M. Pawłowska, Suwałki 1993.
Miller I.S., Z papierów Józefa Kajetana Janowskiego (część II), „Przegląd Historyczny 1976, nr 67/3.
Murza-Najmański L., Przyczynek w sprawie stosunku Tatarów litewskich do powstania 1863 roku, „Rocznik Tatarski” 1932, t. 1.
Obst J., Imć pana rotmistrza Józefa Karpowicza powstańca z r. 1863 wspomnienia, Wilno 1928.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1, red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1975.
Sztakelberg J. I., Pieczęcie powstania 1863-1864, Warszawa 1988.
Wiśniewski J., Jeszcze raz o Cyriaku Accordzie, „Kontrasty” 1970, nr 5.