Rocznica 500-lecia hołdu pruskiego – czy dla Suwalszczyzny ma ona jakieś znaczenie? Tak – jeśli popatrzeć na ten fakt z perspektywy późniejszego osadnictwa ewangelickiego, ponieważ do dzisiaj ma się ono tutaj dobrze.
To właśnie z nieodległych Prus Wschodnich wywodzili się pierwsi wyznawcy protestantyzmu, którzy przesiedliły się na Suwalszczyznę. Formalnie osadnictwo udokumentowane jest od końca XVIII wieku – w 1793 roku król Stanisław August Poniatowski nadał w Chmielówce dziesięciu protestanckim rodzinom 150 morgów ziemi ornej oraz łąk, a szambelan królewski ewangelickiego wyznania podarował ewangelikom 10 morgów na utrzymanie szkoły. W 1802 roku założono w Chmielówce pierwszą parafię ewangelicką.
Z biegiem lat i wzrostem liczby wyznawców luteranizmu, ewangelicy osiedlali się w innych wioskach. Po pierwszym rozbiorze Polski i włączeniu tych terenów do pruskiej prowincji Prusy Nowowschodnie („Neuostpreussen”), na Suwalszczyznę przybyły kolejne rodziny protestanckie z Prus Wschodnich. W 1838 r. przeniesiono parafię ewangelicką z Chmielówki do Suwałk i wtedy zdecydowano o budowie kościoła ewangelickiego pod wezwaniem Świętej Trójcy. Jest on do dziś kościołem głównym suwalskiej parafii.
Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej w Suwałkach uzyskała dotację z Muzeum Historii Polski na realizację projektu „Hołd pruski – 500 lat protestanckiego sąsiedztwa”. Jubileusz Reformacji jest okazją do przypomnienia, jak wielki wpływ miał ten nurt na wzrost tożsamości językowej, religijnej i kulturowej w naszym regionie, dzięki językom narodowym, którym oddano nabożeństwa, tłumaczenia Biblii… wszak to ta działalność nadała tempa rozwoju językowi polskiemu, ale także litewskiemu czy pruskiemu.
Będziemy o tym pisali w kolejnych newsach. Wśród działań znajdą się wykłady, spotkania autorskie, zajęcia edukacyjne, a także dokumentacja wybranych cmentarzy ewangelickich, wystawy i publikację, ukazujące wkład tej części społeczności w rozwój kultury i piśmiennictwa regionu.
Partnerem projektu jest Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Trójcy w Suwałkach, która jest jedynym depozytariuszem kultury niematerialnej protestantyzmu w naszym regionie. Warto uświadomić sobie, że suwalscy ewangelicy są potomkami ewangelickich Polaków, Litwinów, Niemców, Mazurów, Salzburczyków, Szkotów i Francuzów.
Wydarzeniem inaugurującym projekt był wykład pt. „Co hołd pruski znaczył dla rozwoju Reformacji? Reformacja – piśmiennictwo – Mazury” dr hab. Jerzego Sojki, protestanckiego teologa, profesora Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, autora wielu publikacji dot. luterańskiej Reformacji XVI wieku i jej współczesnych odniesień. Spotkanie odbyło się 27 czerwca 2025 r. w sali im. J. Towarnickiej w siedzibie Biblioteki przy ul. E. Plater 33A. Szczegóły w następnym wpisie.
