Celem naszego dwuletniego projektu jest zdigitalizowanie, profesjonalne opracowanie i udostępnienie w Internecie zasobów archiwalnych Suwałk i Suwalszczyzny z dwóch źródeł: książek, czasopism regionalnych i zabytków piśmiennictwa ze zbiorów biblioteki niepaństwowego zasobu dziedzictwa kulturowego w ramach pracowni historii mówionej.
Uruchomienie Pracowni Digitalizacji i Historii Mówionej w 2018 roku było możliwe dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Suwałki. Dwa projekty: „Suwalskie pogotowie cyfrowe” oraz „Suwalska Biblioteka Pamięci – modernizacja czytelni i utworzenie pracowni digitalizacji w suwalskiej Bibliotece” pozwoliły na wyremontowanie pomieszczeń, wyposażenie w sprzęt do digitalizacji i obróbki materiałów oraz jednoczesne działania merytoryczne – gromadzenie, archiwizowanie, udostępnianie zbiorów i działania edukacyjne. Efektem projektu jest także niniejsza strona internetowa.
Zdigitalizowane zbiory biblioteczne – książki i czasopisma (do których wygasły autorskie prawa majątkowe lub są w dyspozycji biblioteki) będą stopniowo zamieszczane w zasobie Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej www.pbc.biaman.pl.
Opracowane materiały zostają po raz pierwszy udostępnione w Internecie jako Suwalska Biblioteka Pamięci. Tym samym otwieramy nowy rozdział w udostępnianiu zasobów bibliotecznych i archiwalnych Suwałk i Suwalszczyzny.
Na niniejszej stronie znajdują się także materiały edukacyjne: scenariusze zajęć historii mówionej, aplikacje i dokumentacja wystaw.
Partnerzy projektu:
- Biblioteka Uniwersytecka im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku
- Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku / Białostocki Ośrodek Kultury
O digitalizacji piśmiennictwa regionu
Suwalszczyzna nie była dotąd wyodrębnionym regionem objętym zainteresowaniem świata nauki. Badacze różnych dziedzin humanistyki (w tym np. etnografii, muzyki, tańca, punktów stycznych z tradycją historyczną reszty ziem Rzeczypospolitej), mają utrudnione zadanie, identyfikując materiały, które kończą się na Łomży i Białymstoku, a kolejne zaczynają się w Grodnie i Wilnie.
Przestrzeń naszego pogranicza jest rzadko w literaturze przedmiotowej definiowana jako region. Po raz pierwszy sformułowania tego użył prof. Marian Pokropek w publikacji Ludowe tradycje Suwalszczyzny (wyd. Suwałki 2010), dotąd określano ją raczej terminem geograficznym „Pojezierze Augustowsko-Suwalskie”. Projekt przynosi znaczące zwiększenie dostępności nie tylko materiałów, ale i świadomości regionu, odpowiadając na potrzebę polskich środowisk w kraju oraz ościennych – Wilno, Grodno, w których skład administracyjny wchodziła Suwalszczyzna przed I wojną światową – a więc w czasach, kiedy niektóre dokumenty powstawały.
Wybrane do digitalizacji obiekty to 27 pozycji książkowych i niemal dwieście numerów „Tygodnika Suwalskiego” z początku lat 90. XX wieku.
Skatalogowany i udostępniony zbiór materiałów znacząco podniesie dostępność czasopism i książek, które są dostępne wyłącznie w ograniczony przestrzennie sposób. Jest to szczególnie ważne w kontekście nadchodzącego jubileuszu 300-lecia miasta i związanych z tym działań. Wiele z tych XIX-wiecznych dzieł dotyczy obszaru dzisiejszej Suwalszczyzny i pogranicza, w tym śpiewniki Marii Konopnickiej (1890, 1910, 1916, 1922), Władysław Syrokomla „Margier: poemat z dziejów Litwy” (1908); „Grodno z 28 ilustracjami i planem miasta Józefa Jodkowskiego” (Wilno 1923) i inne.
Zasoby będą udostępniane na platformie Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej www.biaman.pl
O historii mówionej
Ta metoda pozyskiwania informacji ma rosnące znaczenie zarówno dla badaczy historii, jak i dla szerokiej rzeszy odbiorców. Rejestracja świadectw pamięci jest równoznaczna z tworzeniem dokumentów narracji indywidualnego doświadczenia. Zapis historii jest też powiązany z pozyskiwaniem materiałów archiwalnych należących do osób prywatnych. Są to unikalne, najczęściej niepublikowane nigdzie dotąd zdjęcia i dokumenty. Rejestrowanie tego typu wspomnień było w Suwałkach i na Suwalszczyźnie podejmowane wyłącznie incydentalnie. To pierwsze takie skoordynowane działanie.
Uruchomienie pracowni historii mówionej w suwalskiej bibliotece i utrwalenie wspomnień najstarszych osób żyjących w Suwałkach i regionie zostało zaplanowane jako najpilniejsze, z uwagi na nieuchronność odchodzenia żyjących świadków historii. Zabezpieczenie tych właśnie źródeł zostało sformułowane w nazwie projektu jako „pogotowie historyczne”, ze względu na ratowniczy i niemal interwencyjny tryb pracy. W 2018 roku zarejestrowano wspomnienia ponad trzydziestu osób; będą one stopniowo opracowywane i udostępniane.
Kim są nasi świadkowie historii? To nauczyciele, rzemieślnicy, harcerze, gospodynie domowe, rolnicy; dyrektorzy i pracownicy suwalskich zakładów pracy, szkół i różnych instytucji, artyści. Zarejestrowaliśmy członków pierwszego składu Zespołu Pieśni i Tańca Suwalszczyzna; pracowników (i twórców) powojennych zakładów pracy, ruchu harcerskiego na Suwalszczyźnie po II wojnie światowej. Bardzo cenne są wspomnienia mieszkańców Suwałk z czasów II wojny światowej, a także te przedwojenne (najstarsza nasza rozmówczyni urodziła się w 1918 roku).
Główne tematy poruszane w trakcie rozmów to: życie codzienne, II wojna światowa, szkolnictwo, ważne wydarzenia w historii najnowszej Suwałk i Suwalszczyzny, życie kulturalne. Relacje (w wersji tekstowej, audio oraz wideo) udostępniane są online. W Suwalskiej Bibliotece Pamięci dostępne są również różnego rodzaju materiały ikonograficzne pozyskiwane od świadków historii (fotografie, dokumenty).
Zebrane opowieści stanowią inspirację i materiał dla reportaży radiowych i prasowych, filmów dokumentalnych, publikacji książkowych, prac naukowych. Wykorzystywane są w przedsięwzięciach artystycznych i edukacyjnych.
Zasób jest wykorzystywany na bieżąco – w 2018 roku, w rocznicę 100-lecia suwalskiego harcerstwa przygotowano wystawę tematyczną, na której zaprezentowano materiały pozyskane od naszych rozmówców i ich rodzin